«Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 1-бабының 19) тармақшасына сәйкес туристік операторлық қызмет (бұдан әрі-туроператорлық қызмет) - қызметтің осы түріне лицензиясы бар жеке немесе заңды тұлғалардың туристік агенттер арқылы көшпелі туризм саласында туристік өнімді қалыптастыру, ілгерілету және өткізу жөніндегі кәсіпкерлік қызметі туристерге, оның ішінде турагенттер арқылы кіру және ішкі туризм саласындағы туристік өнім.

Заңның 1-бабының 19-1) тармақшасына сәйкес туристік оператор (бұдан әрі - туроператор) - ішкі, кіру немесе шығу туризмі саласында туристік операторлық қызметті, туристік операторлық қызметті жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға.

Заңның 1-бабының 9) тармақшасында туристік агенттік қызмет (бұдан әрі - турагенттік қызмет) – Қазақстан Республикасының туристік операторы қалыптастырған туристік өнімді ілгерілету және өткізу жөніндегі жеке немесе заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызметі, қосымша қызметтер қосу құқығынсыз туристік өнімді өткізуге арналған агенттік шарт негізінде, сондай-ақ туристік өнім болып табылмайтын туристерге қызметтер көрсету жөніндегі қызмет.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде агенттік шарттарға сәйкес келетін шарттардың нысандары айқындалған: комиссия шарты және тапсырма шарты.

 «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) қосылған құн салығын (ҚҚС) салу және комиссия шартына және тапсырма шартына сәйкес келетін шарттар бойынша шот-фактураларды жазып беру тәртібі бойынша ерекше ережелер белгіленген.

Мәселен, егер туроператор мен турагент арасында туристік өнімді сатуға жасалған шарт (агенттік) Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген талаптарға сәйкес келсе, онда ҚҚС салу мақсатында туроператор комитент ретінде, ал турагент комиссионер ретінде қаралады, тиісінше Салық Кодексінің 375 және 416-баптарының ережелері қолданылады.

Бұдан басқа, туроператор туристік жолдаманы (туристік өнімді) өткізу кезінде осындай туристік жолдаманың (туристік өнімнің) құны бойынша өткізу жөніндегі айналымды айқындайды. Алайда, егер туроператор көшпелі туризм бойынша туристік жолдаманы (туристік өнімді) сататын болса, онда айналым Салық Кодексінің 381-бабы 15-тармағының 2) тармақшасы бойынша айқындалады. Турагент (комиссионер) өзінің сыйақысы (комиссиясы) мөлшерінде өткізу жөніндегі айналымды айқындайды.

Бұл ретте комиссия шарты бойынша электрондық шот-фактураны жазып беру Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары-Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2019 жылғы 22 сәуірдегі № 370 бұйрығымен бекітілген Салық кодексінің 416-бабының ережелеріне және электрондық шот – фактуралардың ақпараттық жүйесінде электрондық нысанда шот-фактураны жазып беру қағидаларына және оның нысанына сәйкес жүргізіледі (бұдан әрі - Ережелер).

Осылайша, туристік жолдаманы (туристік өнімді)сату кезінде электрондық шот-фактураларды жазып берудің бірнеше мысалын келтірейік:

          1. Комиссия шартына сәйкес келетін Шарттың талаптарында туроператордың (комитенттің) турагенттің (комиссионердің) атына турпутевканы (турпутевканы) белгіленген баға бойынша клиенттерге одан әрі өткізу үшін беруі көзделген, ал сыйақы сомасы турпутевканы (турпутовканы) жылжыту қорытындылары бойынша турагентке төленетін болады. Бұл жағдайда электрондық шот-фактуралар келесі ерекшеліктермен жазылады:

туроператор (комитент) турагенттің (комиссионердің) атына – «В» «өнім берушінің деректемелері» бөлімінде   «өнім берушінің санаты» 10 жолында комитенттің «А» торкөзінде белгі қойылады, «Алушының деректемелері» С бөлімінде «Алушы санаты» жолында «комиссионер» 20 торкөзінде белгі қойылады; 

турагент (комиссионер) клиенттің атына – «В» «Өнім берушінің деректемелері» бөлімінде «Өнім берушінің санаты» 10 жолында «В» торкөзінде комиссионер деген белгі қойылады және туроператор (комитент) осындай туристік жолдаманы (туристік өнімді)беру кезінде жазып берген электрондық шот-фактураға сәйкес сомалық мәндер көрсетіледі;

турагент (комиссионер) туроператордың (комитенттің) атына алынған сыйақы сомасына –  «В» бөлімінде  «Өнім берушінің деректемелері» 10  «Өнім берушінің санаты» жолында «комиссионер» торкөзінде белгі қойылады, «Алушының деректемелері» С бөлімінде «Алушы санаты» 20 жолында  «А» торкөзінде комитент белгі қойылады.

1. Комиссия шартына сәйкес келетін шарттың талаптарында туроператордың (комитенттің) турагенттің (комиссионердің) атына турагент (комиссионер) айқындайтын баға бойынша клиенттерге одан әрі өткізу үшін туристік жолдаманы (туристік өнімді) беру көзделген, яғни сыйақы сомасы оны клиентке өткізу кезінде туристік жолдаманың (туристік өнімнің) құнына енгізілетін болады. Бұл жағдайда электрондық шот-фактуралар келесі ерекшеліктермен жазылады:

туроператор (комитент) турагенттің (комиссионердің) атына – «В» бөлімінде «Өнім берушінің деректемелері» 10 «Өнім берушінің санаты» жолында комитенттің «А» торкөзінде белгі қойылады, «Алушының деректемелері» С бөлімінде 20 «Алушы санаты» жолында «комиссионер»  «В» торкөзінде белгі қойылады;

турагент (комиссионер) клиенттің атына – «В» бөлімінде «Өнім берушінің деректемелері» 10 «Өнім берушінің санаты» жолында «В» торкөзінде турагент (комиссионер) айқындаған құн бойынша белгі қойылады. Бұл ретте клиентке жазылған шот-фактурада туристік жолдаманың (туристік өнімнің) барлық құны көрсетілгеніне қарамастан, турагенттің (комиссионердің) айналым мөлшері сыйақы сомасы бойынша айқындалады.