«Мемлекеттік кірістер органдарының кедендік әкімшілендіру тиімділігі»

          Кедендік бақылау ұйымының барлық механизмін жетілдіру үшін  жаңа әдістерді кеден органдары ойдағыдай енгізеді кеден ісі саласында құқық бұзушылықтарға қарсы әрекет және бюджеттің кіріс бөлігінің өсімін қамтамасыз ету бойынша жұмыстың басты бағытын бірдей орындау.

          Кеден одағы және бірыңғай экономикалық кеңістік жағдайларында Қазақстанның сыртқы сауда өсімі және 5 ел бизнесінің іскерлік белсенділігінде орнықты оң динамикасы бар.

          2016 ж. 8 айына СҚО бойынша сыртқы суда айналымы 212,1 млн.долл. құрады, соның ішінде экспорт – 159,2 млн. АҚШ долл., импорт – 52,9 млн. АҚШ  долл.

           Солтүстік Қазақстан облысының сыртқы сауда айналымы ерекшелігі ауылшаруашылық тауар өндірісінің қажеттіліктерін қамтамасыз етуге оның бағытталғаны болып табылады, экспорттың үлес салмағы 75%, импорт -  25%. Облыстың сыртқы сауда айналымы негізін өсімдік түпті ауыл шаруашылық өнімдерінің экспорты құрайды (бидай, арпа, зығыр тұқымы және рапс, ұн, күнжара және т.б.) және ауыл шаруашылық техникасы және құралдар импорты, яғни тауарлар өндірісін белгілеу.

           Тәуекел бейіні бойынша бақылау барысында, кеден бекеттері қызметкерлерімен бақылаудың барлық белгіленген формалары, бақылау толық ауқымда жүргізіледі, тексеріп қарау өндірісінде бар ТСТК  барлық спектрі пайдаланылады. Сонымен бірге, ҚХР келетін барлық тауарларды кедендік тексеріп қарау (жеткізімнің криминогендік бағыты), ЭТҚ және Солтүстік Қазақстанның көлік прокуратурасымен бірге өндіріледі. Департаменттің қызмет аймағында, ҚХР аймағынан әкелінетін тауарлар импорты, сыртқы сауда айналымында 2%  тұрады (2016 ж. 8 айына кеден процедурасы бойынша  «им-40» 4,3 млн. АҚШ долл. сомасына 61 ТД рәсімделген) және СЭҚ тұрақты қатысушыларының ұзақ мерзімді келісімшарттар бойынша өндірістік-техникалық белгілеу тауарларымен негізінде ұсынылған.

         Департаментте кедендік әкімшілендіру элементінің бірі кеден құнын бақылау тиімділігін қамтамасыз ету болып табылады. Кеден құнын бақылау тауардың кеден құны құрылымының және ауқымына қатысты мәліметтің дұрыстығын тексеру жолымен тауар шығарғаннан кейін немесе оған дейін лауазымды тұлғалармен жүзеге асады.

         2016 ж. 8 айына Департаментпен тауардың кеден құнын бақылау шегінде 68 шешім қабылданған кеден құнын қоса есептеумен түзету бойынша  30,7 млн.теңге. 1 КТС өндіріп алу 459 мың теңге құрады, 2015 ж. Деңгейінен 4,4 немесе 350 мың теңгеге артық.

         Қазіргі уақытта, 2015 ж. 30 қарашасында Қазақстан халқына ҚР Президенті Н.Ә.назарбаевтың жолдауын іске асыру барысында ақпараттық еріп жүру бойынша шаралар жоспарын орындау шегінде және «100 нақты қадамдар» ұлт жоспары, МКО кедендік тазарту кезеңінен акценттерді тасымалдау принципі тығыз енгізіледі, сондай-ақ толасыз тауарларды бақылау. 

          ҚР ҚМ МКК зауыт-әзірлеуші аймағында электронды белгілермен айқын топ тауарларын таңбалау жолымен іске асыруға дейін Қазақстан аймағына тауар әкелген кезеңнен толасыз бақылауды қамтамасыз ету ұсынылған (үлбір бұйымдар, дәрі-дәрмектер, ұялы телефондар және тұрмыстық техника және т.б.) немесе уақытша сақтау қоймалары аймағында, электронды шот-фактураға кеден декларациясын «іліп қою», сондай-ақ «Виртуальдық қойма»  ДҚ импорт және тауарды өндіру бойынша ақпараттардың бірігуі. Сыртқы экономика қызметінің тәуекел қатысушыларын жедел анықтауды рұқсат етеді бөлшекті іске асыруға дейін «Виртуальдық қоймадан» тауар жеткізімі тізбегінің мониторингі және талдауы.  

        Департаментпен Қазақстан аймағына тауар әкелген кезеңнен толасыз бақылау механизмі бойынша  оның іске асырылуына дейін. Бақылаудың бір нысаны кедендік тексеріс болып табылады,  пост-кедендік бақылау бөлімімен  мамандандырылған бөлімшелермен жүзеге асады. Ағымдағы жылдың 8 айына ІЭҚБ 11 кеден тексерісі жүргізілген, нәтижесінде кедендік төлем қоса есептелген, салық және өсім – 155 млн.теңге, 15,6 млн.теңге өндіріп алынған.

         Кедендік әкімшілендіруді оңайлату бойынша  шара сапасында тауарларды шығарудан кейінгі кезеңге кедендік бақылау процессіне тасымал қарастырылған. Кедендік операциялардың алгоритмі, кедендік тазартуға байланысты келесі сипатта көрінеді: қабылдау кезеңінде лауазымды тұлға тиымдарды және тежеулерді тексеруге қатысты бақылауды жүзеге асырады, сондай-ақ іріктелген кедендік процедураға сәйкес қажетті құжаттардың болуы. Сонымен қатар кеден құнын бақылау, тауарлардың жігі және шыққан елі дәліз принципі бойынша қолданыстағы, тәуекелдерді басқару жүйесі (ТБЖ) негізінде жүзеге асырылады.

           «Жасыл дәліз» - ең төменгі тәуекел санатына апарылған, сыртқы экономика қызметінің адал қатысушылары санатына қолданылады (СЭҚҚ). Кедендік рәсімдеуде тіркеу қорытындысы бойынша тез тауарлар шығару жүзеге асырылатын болады. Солар бойынша пост-кедендік бақылау жалпы белгіленген тәртіп бойынша талап мерзімінің өтуі кезеңінде жүргізілетін болады.

           «Көк дәліз» - жедел пост-кедендік бақылауға берумен және кедендік төлемдер мен салықтар төлемін қамтамасыз ету шарасын қолданусыз, белгіленген мөлшерде кеден құны бойынша ауытқулармен орта тәуекелдегі СЭҚҚ санатына қолданылады.

            «Сары дәліз»  - пост-кедендік бақылауға қамтамасыз ету шаралары және алдағы бағытты қолданумен индикатор құнынан едәуір ауытқуларда орташа тәуекел деңгейінің СЭҚҚ санатына қолданылады.

             Осы жағдайда рәсімдеу уақытында кедендік төлемдер және салықтар төлемін қамтамасыз етуде қосымша тексріс және тауарларды шығару қажеттілігінде қолданылатын болады, сондай-ақ пост-кедендік бақылау бөлімшесімен қосымша тексеріс бойынша соңғы шешім қолданылатын болады.

              «Қызыл дәліз» -  кедендік бақылаудың барлық формалары, қамтамасыз ету шараларын қолданумен жоғары тәуекел деңгейін СЭҚҚ санатына қолданылады, қажеттілігінде экономикалық тергеу қызметіне беріледі.

           Сондай-ақ интеллектуалды меншік объектілеріне құқық қорғау бойынша шараны қамтамасыз ету бойынша кеден органдары құзыреті шегінде жұмыс жүргізіледі – бұл негізінде түсіндіру жұмыстары СЭҚ қатысушыларына заңнама талаптары және алдын-ала  заңсыз тауарлар бойынша келісім жасасудан алдын-ала ескерту. 2013 ж. Және 2014 ж. Екі жағдайлар бойынша  интеллектуалды меншік объектілеріне құқық бұзушылықтар анықталды, 2015 ж. Үш жағдай анықталды.

              Болашақта ҚР ҚМ МКК барлық кедендік рәсімдеу орталықтарын көлік-логистикалық орталықтарда (КЛО) (республика бойынша олар барлық облыс орталықтарында) орналастыру жоспарлануда. Мемлекеттік органдарының барлық лауазымды тұлғалары КРО және КЛО бір ғимаратында орналастырылғаны осы тәртіппен қарастырылған; уақытша қатаң нормативтер енгізіледі – құжаттық бақылауға бір көлік құралына 5 минуттан аспайды, үнемі бақылау құжаттарды беру мезгілінен 30 минуттан аспайды.

              Сонымен бірге, 2011 ж. Петропавл қ. Мүсірепов к. 34-Б мекен-жайы бойынша «Петропавл-КРО»  «STOREHOUSE.KZ» КЛО кеден бекетін орналастыру жүргізілген және біз осы озық технологияны енгізу бойынша озудамыз.

            Сондай-ақ, СҚО бойынша МКД, «STOREHOUSE.KZ» КЛО әкімшілік ғимаратының бірінші қабатында, Мүсірепов к., 34-Б мекен-жайы бойынша, «Петропавл-КРО» кеден бекетінің дислокациянған орнынан тікелей жақын 38 шаршы метр жалпы ауқымымен үй-жай берілген. Жаңа тәртіпке сәйкес «Петропавл-КРО» кеден бекетінде кедендік тазарту және тауар шығарумен, кедендік ресми мәлімдеуге байланысты, кедендік операциялар және мемлекеттік аумақтық органдардың лауазымды тұлғаларын орналастыру үшін берілген ведомстволарды бақылайтын жұмыс орындары ұйымдастырылған.

            Электронды алдын-ала хабар беру  енгізу жылжуда. Бұл кеден органдарына, тауарлар туралы мәлімет негізінде, тәуекел бағасын ауыстыруға жоспарлау жүргізу және алдын-ала кеден аймағына тауарлардың келуіне дейін, объектілерді, кедендік бақылау және шаралар формаларын таңдау бойынша кедендік бақылау жүргізуді қамтамасыз етуде шешім қабылдау. Бұл жағдай кедендік операция жасауды айтарлықтай жеделдетеді, кедендік бақылау жүргізу процессін тиімді етеді, сыртқы экономика қызметі қатысушыларына уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Кедендік әкімшілендіруді жетілдіруде өзекті мәселенің бірі «Астана-1» автоматтандырылған жүйенің ықпалданған кедендік компонентін пайдалану арқылы электронды ресми мәлімдеуді енгізу болып табылады. қағаз тасығышта ұсынусыз, мемлекеттік органдар ақпараттық жүйесінен қажетті құжаттарды алу электронды түрде қарастырылған. Заңнаманы бұзушылық тәуекелдерінің жоқ болған жағдайда тауарларға декларация беруден кейін ақпараттық жүйелерді пайдаланумен автоматты тауарларды шығару мүмкіндігі белгіленді.

           Кеден органдарымен жүзеге асырылатын, кедендік декларацияны толтыруды қосқанда, барлық кедендік қызмет спектрі жоспарланады. Бұл СЭҚ кеден органдары және делдал арасын таңдау құқығын береді, оның едәуір шығынын азайтады. Соннымен бірге, кедендік тазарту уақыты кедендік процедураның автоматтануы үшін азайтылады. 

             2016 ж. 1 тоқсан қорытындысы бойынша департамент кедендік рәсімдеудің ұзақтығының ең аз көрсеткіштері бар («Экспорт-10» - 25 мин. Кедендік процедура бойынша, «Импорт-40» - орташа уақыт 1с. 11 мин. Кедендік процедура бойынша). 

             Қазақстанның СЭҚ қатысушысымен мемлекеттік кірістер органдарымен көрсетілетін, мемлекеттік қызметтің бірі – кедендік тазарту, бұрын кедендік бақылау сыртқы сауда келісімдер жасасатын дұрыстығы үшін қадағалайтын шаралар кешені болған.

             Болған өзгерістер заңнамада орын алады. Оған айғақ – ЕАЭО елдерінің кеден қызметтерімен 2013 ж. Желтоқсанда басталған жаңа кеден кодексі жобасын дайындау бойынша жұмыс аяқталған. СЭҚ қатысушылары үшін кедендік операциялар оңайлатылады, бақылау тәуекелдер бағасымен жүргізіледі, құқық бұзушылықты анықтау жаппай бақылау жолымен, мақсатты, нүктелі жаңа тәсілмен жүргізіледі. Адал СЭҚ қатысушылары үшін кедендік шарттылықтан өту жылдан жылға жеңіл және тез орнатылуда.